Intercyza w kwestii zadłużeń

Umowa majątkowa małżeńska, potocznie nazywana intercyzą, kojarzy się najczęściej z zabezpieczeniem majątku na wypadek rozwodu. Jednak jej znaczenie jest znacznie szersze i odgrywa kluczową rolę również w trakcie trwania małżeństwa, szczególnie w kontekście odpowiedzialności za długi. Podpisanie intercyzy, ustanawiającej najczęściej rozdzielność majątkową, to świadoma decyzja o odrębnym zarządzaniu finansami i może stanowić istotną ochronę przed konsekwencjami problemów finansowych jednego z małżonków.

Czym jest intercyza i jak działa?

Intercyza to formalna umowa zawierana między małżonkami (lub przyszłymi małżonkami) w formie aktu notarialnego. Najczęściej wprowadza ona ustrój rozdzielności majątkowej. Oznacza to, że w przeciwieństwie do domyślnego ustroju ustawowej wspólności majątkowej, nie powstaje majątek wspólny małżonków. Każdy z małżonków zachowuje swój majątek nabyty przed ślubem oraz gromadzi swój własny, majątek osobisty w trakcie trwania małżeństwa. Zarządza nim samodzielnie i, co najważniejsze w kontekście zadłużeń, co do zasady, samodzielnie za niego odpowiada.

Główna korzyść: Osobna odpowiedzialność za długi

Podstawową i najważniejszą korzyścią płynącą z intercyzy ustanawiającej rozdzielność majątkową jest rozdzielenie odpowiedzialności finansowej małżonków. Zgodnie z tą zasadą:

• Każdy małżonek odpowiada za swoje długi: Zobowiązania zaciągnięte indywidualnie przez jednego małżonka (np. kredyt na własne potrzeby, długi wynikające z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej) obciążają tylko jego majątek osobisty.

• Ochrona majątku osobistego drugiego małżonka: Wierzyciele małżonka-dłużnika nie mogą, co do zasady, sięgnąć do majątku osobistego drugiego małżonka, aby zaspokoić swoje roszczenia. Jego wynagrodzenie, oszczędności czy należące do niego nieruchomości są bezpieczne.

Intercyza a długi zaciągnięte przed jej zawarciem

Sytuacja komplikuje się nieco, jeśli intercyza została zawarta w trakcie trwania małżeństwa, a wcześniej obowiązywała wspólność majątkowa. Za długi powstałe przed ustanowieniem rozdzielności, wierzyciel nadal może próbować dochodzić zaspokojenia z tych składników majątku, które wchodziły w skład majątku wspólnego w momencie powstania długu, nawet jeśli po podpisaniu intercyzy stały się one częścią majątku osobistego jednego z małżonków. Natomiast długi zaciągnięte przez jedną osobę jeszcze przed ślubem zawsze pozostają jej osobistą odpowiedzialnością, niezależnie od późniejszego ustroju majątkowego w małżeństwie.

Intercyza a długi zaciągnięte po jej zawarciem

Po podpisaniu intercyzy i ustanowieniu rozdzielności majątkowej zasada jest jasna – każdy odpowiada za swoje indywidualne zobowiązania. Istnieją jednak pewne wyjątki:

• Długi zaciągnięte wspólnie: Jeśli małżonkowie razem zaciągną kredyt, podpiszą umowę pożyczki lub poręczą za zobowiązanie, to oboje ponoszą za nie solidarną odpowiedzialność, niezależnie od istnienia intercyzy. Wierzyciel może wtedy dochodzić spłaty od obojga małżonków i z ich majątków osobistych.

• Długi na zaspokojenie zwykłych potrzeb rodziny: Przepisy przewidują solidarną odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich w celu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny (np. zakup jedzenia, opłaty za mieszkanie). Jednak w przypadku rozdzielności majątkowej zakres tej odpowiedzialności jest w praktyce często ograniczony i zależy od konkretnych okoliczności.

Intercyza a egzekucja komornicza

W praktyce intercyza stanowi istotną ochronę w trakcie egzekucji komorniczej. Jeśli komornik prowadzi egzekucję przeciwko jednemu małżonkowi, nie może zająć składników majątku należących wyłącznie do drugiego małżonka. Jeśli komornik przez pomyłkę zajmie rzecz należącą do małżonka niebędącego dłużnikiem, ten ma prawo wystąpić z tzw. powództwem przeciwegzekucyjnym o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji. Warto jednak pamiętać, że w niektórych sytuacjach małżonek niebędący dłużnikiem może być zobowiązany do udowodnienia, że dany składnik majątku należy wyłącznie do niego (np. przedstawiając faktury zakupu, umowy darowizny).

Czy intercyza chroni przed wszystkimi długami?

Intercyza jest skutecznym narzędziem ochrony majątku, ale nie jest tarczą absolutną. Nie chroni przed:

• Wspólnie zaciągniętymi zobowiązaniami.

• Osobistymi zobowiązaniami alimentacyjnymi (obowiązek alimentacyjny wynika z prawa rodzinnego, a nie majątkowego).

• Konsekwencjami działania na szkodę wierzycieli: Jeśli intercyza została zawarta pozornie, z intencją pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli (np. tuż przed zaciągnięciem ryzykownych zobowiązań przez jednego z małżonków), wierzyciele mogą próbować ją podważyć za pomocą skargi pauliańskiej, dowodząc, że umowa została zawarta w celu uniemożliwienia im dochodzenia roszczeń.

Podsumowanie: Intercyza jako narzędzie ochrony, ale nie tarcza absolutna

Podpisanie intercyzy i ustanowienie rozdzielności majątkowej to ważny krok w kierunku świadomego zarządzania finansami w małżeństwie i ochrony majątku osobistego przed indywidualnymi długami współmałżonka. Jest to szczególnie istotne dla osób prowadzących działalność gospodarczą, wchodzących w związek małżeński z istniejącym majątkiem lub długami, lub po prostu ceniących sobie finansową niezależność. Pamiętajmy jednak, że intercyza nie zwalnia z odpowiedzialności za wspólnie zaciągnięte zobowiązania i nie może służyć do nieuczciwego unikania spłaty długów. To narzędzie ochrony, które działa najskuteczniej, gdy jest stosowane w dobrej wierze i w odpowiednim czasie.